انواع جراحی کاهش وزن / دکتر فهیمه سهیلی پور
دکتر فهیمه سهیلی پور - فوق تخصص رشد غدد و متابولیسم کودکان
عضو هیئتعلمی و معاون پژوهشی مرکز تحقیقات جراحیهای کم تهاجمی دانشگاه علوم پزشکی ایران- بیمارستان حضرت رسول (ص)
****************************
اعمال جراحی که بهمنظور کاهش وزن در افراد چاق استفاده میشود ariatric surgery معمولاً پس از شکست درمانهای مرسوم (رژیم غذایی و برنامه ورزشی) انجام میشود تا کاهش وزن درازمدت و پایدار را در فرد میسر سازد.
البته لازم به ذکر است که انجام چنین جراحیهایی برای تمامی افراد چاق توصیه نمیشود، بلکه افراد باید دارای شرایط خاصی باشند که این امر توسط متخصصان مربوط تشخیص داده میشود.
بر اساس یک تعریف، چاقی مفرط به چاقیهایی اطلاق میشود که در آن شاخص توده بدنی (BMI) فرد مساوی یا بالاتر از 40 باشد. BMI از حاصل تقسیم وزن بر مجذور قد به دست میآید، در این محاسبه وزن برحسب کیلوگرم و قد برحسب متر در نظر گرفته میشود.
علاوه بر این، بیماران کاندید عمل جراحی باید انگیزه لازم برای تغییر شیوه زندگی خود را با انجام ورزش و رعایت دقیق رژیم غذایی داشته و همچنین از ثبات روانی، حمایت خانوادگی و محیط اجتماعی مناسبی برخوردار باشند.
در درمانهای جراحی کاهش وزن، هدف اصلی آن است که یا مقدار غذایی را که فرد بهراحتی توانایی خوردن آن را دارد محدود کند یا جذب غذا و کالری را مهار کند یا هر دو است.
انواع جراحی کاهش وزن
الف- روشهای محدودکننده
در این روشها مواد غذایی دریافتی محدود میشود، بنابراین میزان غذای مصرفی کاهش مییابد. روشهای محدودکننده، در جذب مواد مغذی دخالتی ندارند. امروزه رایجترین روش محدودکننده یا کوچککننده حجم معده شامل روشهای زیر است:
1. گاستریک باندینگ
2. Vertical banded gastroplasty (VBG)
3. Adjustable gastric banding (AGB)
در این روشها معمولاً معده کوچکی ایجاد میشود که از طریق مسیر باریکی به معده اصلی مرتبط است و بدین ترتیب مقدار مواد غذایی دریافتی کاهش مییابد.
ب- روشهای سوء جذب
معمولاً شامل ایجاد محدودیت و تغییر در دستگاه گوارش بهمنظور کاهش جذب مواد مغذی است و اغلب در این روشها بخشی از روده کوچک بای پس میشود.
معمولاً کاهش وزن پایداری به دنبال این روش اتفاق میافتد و میزان کاهش نسبت به روشهای محدودکننده بیشتر است.
بااینحال، عوارض بعد از عمل و کمبودهای تغذیهای شدید بعدازاین روش جراحی گاهی اجتنابناپذیر است، چراکه به دنبال آن تغییر در آناتومی و فیزیولوژی دستگاه گوارش فوقانی رخ میدهد. امروزه این روشهای جراحی رواج کمتری دارد.
ج- روشهای ترکیبی
در این روشها کاهش وزن با محدود کردن مصرف مواد غذایی به علت کاهش اندازه معده و نیز کاهش جذب مواد مغذی رخ میدهد.
بای پس معده در حال حاضر رایجترین روشی است که در سراسر جهان انجام میشود. این روش ترکیبی از هر دو روش محدودکننده و سوء جذب است. محدودکننده به علت ایجاد یک معده کوچک با خروجی کوچک است که با مواد غذایی کمی متسع شده و احساس سیری ایجاد میشود.
به دلیل برداشتن قسمتی از روده باریک در این روش، سو جذب مواد مغذی نیز رخ میدهد. میزان بای پس دستگاه گوارش تعیینکننده میزان سوء جذب مواد مغذی است.
در کنار مزایای بسیاری که این اعمال جراحی دارد مشکلاتی از قبیل سوءتغذیه، کمخونی و کاهش جذب ویتامینها و فقر آهن ممکن است به وجود بیاید و فرد نیاز به مصرف مادامالعمر مکملهای غذایی و رژیم غذایی خاص دارد. همچنین بروز تهوع و استفراغ در صورت مصرف مواد غذایی بیشتر از ظرفیت معده نیز گزارششده است
استفاده از مولتیویتامینها پس از جراحی
به دلیل کاهش جذب ویتامینهای ضروری از طریق غذا پس از انجام جراحی، استفاده از ویتامینهای مکمل حائز اهمیت بوده و بهاینترتیب میتوان از مشکل کمبود ویتامین و مواد معدنی که یکی از عوارض این جراحیهاست، پیشگیری نمود.
استفاده از ویتامینها و مواد معدنی زیر بعد از جراحیهای کاهش وزن توصیه میشود:
1. مصرف روزانه یک کپسول مولتیویتامین مینرال
2. بیش از 1 میکروگرم ویتامین B12 به علت سوء جذب
3. در صورت احتمال ابتلا به کمخونی، آهن مکمل باید از طریق قرصهای 200 میلیگرمی فروس سولفات تأمین شود
4. کلسیم: در صورت عدم استفاده از لبنیات در وعدههای غذایی، روزانه 800-1000 میلیگرم کلسیم باید با مصرف قرصهای جویدنی تأمین گردد.
5. بر اساس نتیجه آزمایشها اولیه از بیماران، سایر کمبودها ازجمله ویتامین دی پیشنهاد می شود.