مولتی ویتامین ها و نقش ویتامین دی+لیست

امروزه در اکثر نقاط جهان که بحث سلامت مورد توجه افراد است، مصرف مولتی ویتامین ها ، برای اطمینان از تامین ریز مغذی های مورد نیاز بدن، به موضوعی همه گیر تبدیل شده است. خصوصا مصرف مولتی ویتامین ها در شرایط سخت تغذیه ای و یا اتخاذ رژیم های جدی مورد توجه بیشتر قرار می گیرد.

مولتی ویتامین ها، ترکیبی از انواع ویتامین های مختلف هستند. در این نوشتار تلاش کرده ایم که توجه ویژه ای نسبت به نقش ویتامین دی در بدن داشته باشیم. چرا که ویتامین D اصلی‌ترین تنظیم کننده¬ی هوموستاز کلسیم در بدن است و به ویژه در تکامل اسکلت و معدنی شدن استخوان اهمیت دارد.و در کشور ما مسئله کمبود ویتامین دی، به یک مسئله جدی تبدیل شده است و بسیاری از پژوهش ها نشان گر کمبود ویتامین دی در کشور ما بوده است.

ویتامین D یک پیش هورمون می‌باشد که به این معناست که خود مولکول ویتامین D هورمون نمی‌باشد اما به مولکولی تبدیل می‌شود که خاصیت هورمونی دارد.
 فرم فعال ویتامین D، 1- آلفا، 25- دی هیدروکسی ویتامین D یا 1,25 (OH2) D می‌باشد. (زمانیکه D عدد پانوشت ندارد به معنای ویتامین D2یا D3 است.) شکل هورمونی این ویتامین 1,25 (OH2) D از طریق اتصال به رسپتورهای ویتامین D (VDRs) که به طور عمده در هسته¬ی سلول‌های هدف قرار دارند، عمل می¬کند. 1,25 (OH2) D کیفیت جذب کلسیم را بهبود می¬بخشد و به میزان بسیار کمتر در جذب فسفر از روده¬ی باریک موثر است. کمبود ویتامین D با مینرالیزاسیون ناکافی و یا دمینرالیزاسیون اسکلت مشخص می‌شود.

مینرالیزاسیون ناکافی اسکلت عامل ریکتز (rickets) در کودکان است (ویتامین D تحت نام فاکتور آنتی راشیتیک نیز شناخته می‌شود) و دمینرالیزاسیون اسکلت در بالغین می¬تواند منجر به استئومالاسی شود. کمبود ویتامین در بالغین D در نهایت با استئوپورز همراه است. این مسئله به دلیل افزایش جبرانی در تولید هورمون پاراتیروئید است که منجر به تجزیه استخوان خواهد شد.
غذاهای اندکی هستند که می¬توانند منبع طبیعی ویتامین D باشند. غذاهایی که محتوی ویتامین D هستند عبارتند از: ماهی‌های چرب، روغن کبد ماهی، (نظیر روغن ماهی cod) و تخم مرغ‌هایی که با ویتامین D تغذیه شده باشند.

تقریبا تمامی ویتامین D دریافتی از غذا، از محصولات لبنی غنی شده و سایر غذاها نظیر غلات صبحانه غنی شده با ویتامین D حاصل می‌شود. ویتامین D محلول در چربی است و لذا اختلالات سوء جذب تاثیر منفی در جذب آن می¬گذارند. افراد مبتلا به بیماری مزمن کبدی، سیستیک فیبروز، بیماری کرون، بیماری ویپل (Whipple’s disease) و اسپورو مستعد کمبود ویتامین D می‌باشد. سایر افراد در معرض خطر کمبود ویتامین D عبارتند از: افرادی که شیر مصرف نمی¬کنند،

کسانی که به اندازه کافی در معرض نور خورشید نیستند، کسانی که در مناطقی زندگی می¬کنند که نور طبیعی کمی دریافت می¬کنند و الکلی¬ها. سالمندان در معرض خطر کمبود ویتامین D هستند به چند دلیل: دریافت ناکافی نور خورشید، مصرف غذاهایی که میزان کمی ویتامین D دارند و مصرف داروهای خاصی که با جذب و یا متابولیسم ویتامین D تداخل دارند (تداخلات را ببینید). علاوه بر این، بالغین مسن¬تر میزان بیشتری ویتامین D نسبت به جوان تر‌ها نیاز دارند و این به دلیل کاهش جذب ویتامین D است.

استفاده از کرم ضد آفتاب عامل دیگری است که می¬تواند در وضعیت ویتامین D تاثیر منفی داشته باشد. اما افرادی که زمانی را در معرض خورشید بدون استعمال ضد آفتاب قرار می¬گیرند خود را در خطر سرطان پوست قرار می-دهند.
در طول چند سال اخیر، مطالعات نشان دهنده¬ی این مطلب هستند که ویتامین D می¬تواند در گسترده¬ی وسیعی از بیماری‌ها و اختلالات نظیر اوستئوپورز، سرطان، مولتیپل اسکلروزیس، بیماری‌های قلبی، پسوریازیس و آلزایمر دارای اثرات سودمند باشد. همچنین امروزه اطلاعات بیشتری در مورد مکانیسم اثرات مختلف این ویتامین /پروهورمون به دست آمده است. همان گونه که ذکر شد، شکل فعال ویتامین D، 1,25 (OH2) D3 اعمال این خود را از طریق اتصال به گیرنده¬ی ویتامین (VDR)D انجام می‌دهد. VDR یک گیرنده با تمایل بالاست که به عنوان یک عامل رونویسی فعال شونده با لیگاند عمل می¬کند و اتصال لیگاند منجر به هترودایمرشدن اجباری با گیرنده¬ی X رتینوئید (RXR) می‌شود.

این گیرنده همکار مشترک تمامی گیرنده¬های هسته است. هترودایمر فعال شده با تمایل بالا به عناصر پاسخ دهنده به ویتامین D VDREs)) در ناحیه¬ی پروموتور ژن‌های هدف و نزدیک ماشین رونویسی اصلی متصل می‌شود. این فرآیند با فراخوانی و مونتاژ پروتئین¬های مختلف هسته¬ای که به عنوان تنظیم کننده مثبت یا منفی هستند و عمل آنها در نهایت تغییر میزان رونویسی ژن می‌باشد، در ارتباط است. VDR نظیر سایر گیرنده¬های هسته ای، سبب فراخوانی تنظیم کننده¬ها با عمل هیستون استیل ترانسفراز یا هیستون داستیلاز در هسته می‌شود.

استیله شدن هیستون‌ها باعث می‌شود کروماتین در ساختار بازتری قرار بگیرد که منجر به میزان بالای رونویسی ژنی می‌گردد. از سوی دیگر داستیله شدن هیستون‌ها باعث بسته تر شدن ساختار کروماتین می‌شود که با شرایط رونویسی ژنی کمتر همراه است. لذا، عملکرد VDR به طور مستقیم مربوط به رویدادهای اپی ژنتیک است. توزیع بافتی کلی VDR بر توانایی 1,25 (OH2) D3 در تنظیم فرآیندهای سلولی تاکید دارد که به طور مستقیم مربوط به هوموستاز مینرال و اسکلت نمی‌باشد.

دو شکل ویتامین D که در مکمل‌های غذایی استفاده می‌شود (ارگوکلسیفرول سکواسترول‌ها (ویتامین D2) و کوله کلسیفرول (ویتامین D3) می‌باشد.

سکواسترول‌ها یا سکواستروئیدها از ساختار حلقوی سیکلوپنتانوپرهیدروفنانترن که ساختار پایه¬ی تمامی استروئیدهاست، مشتق می‌شوند. سیکلوپنتانوپرهیدروفنانترن از چهار حلقه تشکیل می‌شود (D,C, B,A). سکواسترول‌ها یا سکواستروئیدها ساختارهایی هستند که در آنها یکی از این حلقه¬ها شکسته است.

در مورد ویتامین D، پیوند بین کربن نهم و دهم حلقه¬ی B شکسته است و به این ساختار در اسم شیمیایی مولکول9-10-seco گفته می‌شود.seco از واژه¬ای یونانی به معنای «شکافت» گرفته شده است.
 ویتامین D2 از منابع قارچی و گیاهی به دست می¬آید. این ویتامین معمولا با تابش ماوراء بنفش به استرول قارچی یعنی ارگوسترول تولید می‌شود. ویتامین D2 با نام ارگوکلسیفرول نیز شناخته می‌شود. اساس شیمیایی آن عبارتست از:
9,10-seco(5Z,7E)-5,7,10(19),22-ergostateraene-3-beta-ol (3beta,5Z,7E,22E)-9,10-secoergosta-5,7,10(19),22-tetraene-3-olو
فرمول مولکولی آن C28H44O و وزن مولکولی آن 66/396 دالتون می‌باشد. شکل پیوند دوگانه آن به صورتE for entgegen (از واژه آلمانی به معنای در جهن مخالف ایستادن) یا trans و Z for zusammen(از واژه¬ی آلمانی به معنای همراه هم) یا Cis نوشته می‌شود.

ویتامین D3از منابع حیوانی حاصل می‌شود و تحت نام کوله کلسیفرول و کلسیول نیز شناخته می‌شود اسامی شیمیایی آن عبارتند از:

9,10-seco(5Z,7E)-5,7,10(19)cholestatrienetrien-3- beta-ol) and(3beta,5Z,7E)-9,10-secocholesta-5,7, 10(19)- trien-3-ol
فرمول مولکولی آن C27H44Oو وزن مولکولی آن 65/384 دالتون است. تنها تفاوت ساختاری بین ویتامین D2 و D3 در زنجیره¬ جانبی آنهاست. زنجیره جانبی ویتامین D2 دارای یک پیوند دوگانه بین کربن‌های 22 و 23 و نیز یک گروه متیل روی کربن 24 است.
اشکال دارویی ویتامین D شامل کلسی تریول (1-alpha,25- dihydcoxychole calciferol) دوکسرکلسیفرول (doxercalcifecol) و کلسی پوترین (calcipotriene) می‌باشد. کلسی تریول و دوکسرکلسیفرول در درمان اختلالات متابولیک مشخصی به کار می¬روند. کلسی پوترین بصورت موضعی در درمان پسوریازیس استفاده می‌شود.
آنالوگ‌های ویتامین D دلتانوئید (Deltanoid) نام دارند و به عنوان عوامل شیمی درمانی، ساخت آنها گسترش یافته است. این آنالوگ‌ها اثرات مطلوب ضدتکثیر و پیش تمایزی ویتامین D را از اثرات نامطلوب هایپرکلسمیک آن جدا می¬کنند. مصرف دوزهای بالای ویتامین D می¬تواند منجر به هایپرکلسمی گردد.

برای مشاهده لیست مکمل های حاوی ویتامین دی اینجا کلیک کنید